1983 watapi, Osvaldo Hurtado kamachiyka FONDO DE DESARROLLO RURAL MARGINAL O FORDERUMA nisqatan kamarqan, ñawpaq Ecuadormanta jesuita sacerdoteq pusasqan, Teología de la Liberación nisqamanta, paymi chay costumbrekunata saqespa casarakurqan, chaypachan Teología de la Liberación la Liberación nisqa sacerdotekuna, chaymi Iglesia Católica nisqapi t’aqanakuyta hatarichirqa Segundo Concilio Vaticano nisqa qhepaman, Colombia suyupi, otaq reqsisqa Doctrina de I nisqan, chaymi kamarqan compromiso social nisqayoq sacerdotekunata, ahinataq Camilo Torres hina guerrilla sacerdotekuna, Colombiapi, otaq Ernesto Cardenal hina guerrilla sacerdotekuna sandinista, harawiq hinaspa qelqaq sacerdotepas, payqa Frente Sandinista nisqapin karqan, Nicaragua nacionpitaq chay gobiernoq ministron kapurqan, paytan Nicaragua nacionpi visitarqan extrema derecha Papa Juan Pablo II, gobiernomanta lloqsinankupaq otaq sacerdote kasqankumanta lloqsinankupaq.
Salvador suyupi yawarllaña guerra civil nisqapi kachkaptin, chaypim CIA nisqapa yachachisqan hinaspa pusasqan ejercito wañuchiykunata ruwarqa, chaymi waranqantin mana tayta-mamayuq warmakunata saqirqa, Estados Unidosman apasqa kaptinku, chaypim punta kaq pandilla latinos waynakunata kamarirqaku huchasapakunata, suticharqanku REY LATINO, qhepamanmi llaqtankuman qarqosqa karqanku, chaypin kamarirqanku manchakuypaq wayna-sipas pandillakunata, chaykunatan suticharqanku Maras de Centroamérica nisqapi, ahinataq Salvatrucha otaq Mara 18 nisqakuna.
FODERUMA, Banco Centralpa dependencian karqan, chakra llank’aq organizacionkunaman manukurqan, ahinataq OCAME, ORGANIZACIÓN CAMPESINA MUISNE ESMERALDAS, MUISNE llaqtapi Teología de Liberación nisqa sacerdotekunamanta. Paykunaqa botekunata, camionkunata, aserraderota, chakrata, muelleta ruwayta atirqanku, llaqtapi aswan sumaq k’aspi wasiyuq oficinata, chaytataq ruphachirqanku, sirana tallerta chunka chunka sirana maquinayuqta, Atacames llaqtapi chakrakunata qullqiwan yanaparqankutaq , Quinindé y Rocafuerte, hatun cemento plataforma Esmeraldaspi cacao ch’akichinapaq, chaymi OCAME organizacionqa aswan qhapaq, aswan atiyniyoq chakra llank’aq organizacion Ecuadorpi, cacao hawa llaqtakunaman apachiqkunapas yanaparqankun Sandinistakunata Nicaraguapi hinallataq Monseñor Romero El Salvadorpi.
En as much in the provincia as Chimborazo. Chayqa qullqiwanmi yanaparqa riqsisqa radiokunata, chaymi ERPE Popular Radio Yachaywasikunapi organizasqa karqa. chaykunan karqan Conaie nisqakunaq núcleon, Confederación de Nacionalidades Indígenas de Ecuador, chaymi karqan Chimborazo llaqtapi ancha reqsisqa radiokuna, diócesis obispo Monseñor Leonidas Proañoq kamasqan, paymi Ecuadorpi ancha reqsisqa radiokunaq llikanta kallpacharqan, ahinataq Antena Libre Esmeraldas llaqtapi , maypichus iskay radio telenovelakunata ruwarqani, linterna popular y el misterio de La Tunda, o estaciones populares en la Amazonas, creaba para contrarrestar HCJB, la voz de los Andes, la estación evangélica más poderosa en América, que difusión de Quito, en . achka rimaykunapi, Quito llaqtapipas hampina wasiyuqmi, Shell-Mera llaqtapipas, Shell empresapa kamasqan llaqta, Ecuadorpa Amazonasninpi punta kaq petrolero petrolero maskaq, iskay kaq hatun maqanakuypa 40 watakunapi. HCJB kunankamaqa Sudaméricapi evangélico mastariypa ejenmi.
Quito llaqtapi kashaspa La Mariscal llaqtapi Capital llaqtapi aswan qhapaq parroquia parroquia cura, paymi dirigirqan salesianokunata, paykunan aswan importante iskay simipi yachay wasikunata qhapaqkunapaq, Quito llaqtapi aswan importante, Spelman escuelakuna, hukninmantan Hatun Yachay Wasiqa karqan kamarqan Salesiana, Museo Amazonia hinallataq aswan importante librokuna horqoq culturas indígenas Américapi ABYA YALA saqerqan qhapaq parroquianta Universidad Católica ñawpaqenpi, rirqan Quito Surman, huknin mosoq hatun wakcha barrio. chaykuna paqarirqanku Capitalpa surninpi, gracias chay hatun migracion campesinokuna chay Fenomeno El Niño 1982 watapi unu hunt’aykusqanwan hinallataq manchay ch’akiywan, 1995 watapi, Fenomeno La Niñarayku, chaymi aswan millay karqan El Niño unu hunt’aykunamanta , uywakuna, tarpuykuna ancha wañusqankurayku, hinallataq hidroeléctrica nisqa ruway sayasqa kasqanraykupas. chaytaq Sixto Durán Ballénpa kamachiyninpi suyuta paralisarqan chaymantataqmi Cenepa Guerra contra Perú. Kay taytam punta kaq sacerdote karqa, hatun llaqtapi naceq achka barriokunapi ñawpaqmantaraq ruwasqa iglesiakunata ruwananpaq.
Wawqeypa wañukusqanmanta willakuyta chaskisqay qhepamanmi Verónicawan mana barcoman seqarqaykuchu Quito llaqtapi p’ampasqankuman rinaykupaq. 1982 watapi El Niño nisqa fenómeno nisqapa manchay parasqanmi mana allpawan lluqsiyta atichirqachu, chay punchawpa 3 tardeta lamar quchaqa sapa kuti hinam piñasqa karqa. 6 pasajero karqayku, Verónica warmiy, sapallan warmi hinaspa payqa 7 killa wiksayuq, challwaqkunamanta aswan yachaysapaqa botepa proanpi sayachkasqa churinman qawachinanpaq, payqa 70 motor fuerabordapa timónninpim karqa caballokuna popapi. Qunqayllamantam hukmanta hukmanta hamuq olakunata esquivaq boteqa chaylla sayarurqa, chaymi ritipi wichqakururqaniku.
-Lliwmi saltanku, qamlla, señora, nispas challwaqqa qaparirqa.
Sinqa ukhupi unu ukhupi kallpachakurqayku mana bote ladoman chay punkiywan tupananpaq, chaymanta motorqa rit’imanta lloqsimunankama.
-Usqhaylla barcoman seqaspa unuta horqoy.- nispas yapamanta qapariwarqanku.
Huk ratullapi saltasharqayku olakunata chaymi botetaqa yaqa sayaqman tukuchirqan, paykunaqa kuyushaq orqokuna hinan karqanku hoqariwaqku, olakunaq espumayoq crestan hawaykuman hamushaqtin, phawarqayku huk motorwan, chaymi p’akikunman hina karqan, ñawpaqta chayamuwarqaku, olakunapa huknin lawninpim karqa huk ch’usaq, chaymanmi boteqa wichiykurqa, chaymi qaparirqa 5 metro masnin altomanta tuparuptin, chay botepa llañu uranqa pakisqa hinam karqa. Verónicaqa sapa urmaywanmi nanaywan qapariq, hinaspan niq abortusninta, wiksanpi kaq kawsaq ayqekushasqanmanta.
Chay uma muyuypas, aqtuypas hamurqan phiñasqa olakunata saqesqayku qhepamanmi, huk aqtuytapas ruwawashaqta rikuspayku. Horas qhepamanmi Tonchigüe llaqtaman chayarqayku, yaqa mana combustibleyoq, Atacames llaqtaman chayanaykupaq askhataña apamurqayku chaypas. Tonchigüe llaqtapi chayayqa kusikuymanmi rikchakurqa. Chiri, para, inti, ola, manchakuy, vomita ima pruebawarqanku,
Lamar qocha patapi Verónicaqa huk kukata mañakurqan, chaymi milagro hina unu hina llank’arqan, wiksanpi nanaytataq allinyachirqan sinchita maqasqa, uyanqa cuerponpas hukmi karqan chay ñak’ariy qhepaman, ichaqa manan atirqanichu nitaqmi munarqanichu wawqeyta
